एडवर्ड जेन्नर : देवीला पळवणारा देवमाणूस

आज आपण कोरोनावर लस घेण्याची आतुरतेने वाट पाहत असताना सिरम आणि भारत बायोटेक यांचे लसयुद्ध सुरू आहे. कोवॅक्सीन लसीच्या पुरेश्या चाचण्या झाल्या नाहीत असा स्पर्धक कंपनीचा दावा आहे. तर भारतीय संशोधकांनी लस असल्याने कोवॅक्सीन हीचा पुरस्कार करण्याची त्याच त्या “नेहमीच्या देशभक्तांना” घाई झाली आहे.
या गोंधळावर लवकर पडदा पडावा आणि कोरोना विषाणूवर लवकर विजय मिळावा ही सामान्य जनतेची अपेक्षा.
जसा विजय मानवाने १९८० साली देवीचा विषाणू जगातून हद्दपार करून मिळवला होता..
देवीचा भयानक आजार.. ज्यावर मात करण्यासाठी सव्वादोनशे वर्षापूर्वी लस शोधून काढली गेली होती. ही लस शोधून जगातील सर्वात जास्त जीव वाचवल्याबाबत निर्विवाद श्रेय जाते अशी व्यक्ती म्हणजे,
“प्रतिकारशक्ती शास्त्राचा जनक” एडवर्ड जेन्नर.”
देवीचा संसर्गजन्य आजार सर्वात भयानक होता. दरवर्षी जगभरात किमान दहा लाख लोकांचा बळी घेत होता. याच्या जोरावर स्पेनच्या ५०० सैनिकांनी कोट्यावधी अमेरिकेन मूळनिवासींना नामोहरम केले.
जेव्हा अमेरिका खंड इतर जगापासून अलिप्त होता, तेव्हा साहजिकच इकडच्या कोणत्याच विषाणूच्या संपर्कात नव्हता. कसली प्रतिकारशक्ती विकसित झाली नव्हती. जेव्हा स्पेनची जहाजे तिथे पोचली तेव्हा सोबत नकळत विषाणूदेखील घेऊन गेली होती. जिथे त्या खंडाची लोकसंख्या ६ कोटी होती, पुढच्या शंभर वर्षात ९० टक्के घट झाली.
कोट्यावधी लोकांचा मृत्यू देवीमुळे झाला होता. एकदा साथ आली की ६० टक्के जनता बाधित होणार आणि त्यापैकी ३० टक्के जनता मृत्युमुखी पडणार. जिवंत राहिलेल्या व्यक्तींना आयुष्यभर साठी व्रण देऊन जाणार. काही लोकांना अंधत्व देखील.
अशा या भीषण देवीला पळवून लावणारा व्यक्ती एडवर्ड जेन्नर हा लयं मोठा देव माणूस… जगात देव कुठे नाही, मात्र अशी देवमाणसं आहेत म्हणून तर हे जग सुरू आहे..
सेंट जॉर्ज इस्पितळात दाखल होणे त्याच्या आयुष्याला कलाटणी देणारे होते.
संशोधन करायचे होते आणि देवीचा काटा काढायचा होता.
त्यांच्या भेटीचा पण किस्सा भारी आहे..
भारतात बनारस मध्ये देवी होऊ नये यासाठी टीका देणाऱ्यांचा धंदा देखील अनेक वर्ष होता. हे टीकावाले वर्षातून एकदा येऊन टोचून जायचे.. त्यात काय गूढ असायचे काय माहीत.
एडवर्डने देवीवर लस शोधली असे म्हणणे अन्यायकारक होईल. त्याच्या आधीही अनेकजण जणांनी यशस्वी प्रयत्न केले होते. मात्र शास्त्रशुध्द लस बनवण्याचे श्रेय एडवर्डला मिळेल.
आपण काऊपॉक्स म्हणजे काय ते समजून घेऊ.
पहिले लसीकरण झाले अन् सारा आणि जेम्सचे नाव एडवर्ड जेन्नर सोबतच इतिहासात अजरामर झाले.
लंडन येथे रॉयल जेन्नेरियन सोसायटी स्थापन झाली व त्यामार्फत जेन्नर ने देवीप्रतिबंध लस टोचणी कार्यक्रम सुरू केला, पहिल्या अठरा महिन्यांत १२,००० व्यक्तींना लस टोचण्यात आली.
भारतात देखील जेव्हा देवीवर लस आली तेव्हा प्रचंड विरोध झाला होता.
भारतामध्ये हा अपप्रचार कमी करणे आणि लशीला राजमान्यता देण्याचे श्रेय म्हैसूरच्या वडियार घराण्याला जाते.
भारत ही ब्रिटिशांची सर्वात मोठी वसाहत त्यामुळे भारतात लस लवकर आली.
१९७७ मध्ये सोमालिया मध्ये देवीचा शेवटचा रुग्ण आढळून आला..
लॅटिन भाषेत व्हॅक्का/ व्हॅक्सा म्हणजे गाय. व्हॅक्सिनेशन शब्द असा जन्माला आला. (शकीराचे वाका वाका काय होते हे पण पाहायला पाहिजे राव)
देवीची लस शोधल्यावर जेन्नर प्रसिद्धीच्या शिखरावर होता..
फ्रान्स इंग्लंड युद्ध सुरू असताना नेपोलियनने इंग्लंडचे काही सैनिक पकडले होते. मात्र जेन्नरने या युद्धकैद्यांना सोडून द्यावे असे पत्र नेपोलियनला लिहिले. तो जेन्नरला नकार देऊ शकला नाही. जेन्नरच्या कामाला सलामी म्हणून त्याने ब्रिटिश युद्धकैदी त्वरित सोडून दिले.
“देवी नावाचा अतिशय गंभीर असा आजार अस्तित्वात होता पण तुझ्या लसीमुळे त्याचे जगातून निर्मूलन झाले. यासाठी भविष्यातील अनेक देश व त्यांच्या पिढ्या तुला मोठ्या आदराने लक्षात ठेवतील”
जय विज्ञान जय मानवता
लेखक : डावकिनाचा रिच्या
हे ही वाच भिडू