पंतप्रधान मनमोहनसिंग अर्थमंत्री असलेल्या प्रणब मुखर्जींना ‘सर’ म्हणायचे…

२००४ च्या निवडणुकांचा निकाल लागला होता. पंतप्रधानपदी डॉ. मनमोहनसिंग यांचं आगमन झालं होतं. काँग्रेसमधील अनेक दिग्गजांना मागे सारत मनमोहनसिंग यांची निवड झाली होती.

त्यानंतर कॅबिनेटची पहिली बैठक होती. त्या ठिकाणी पंतप्रधान या नात्याने मनमोहनसिंग हे सर्वात मोठे नेते होते. काही तरी चर्चा चालू असताना मनमोहनसिंग यांनी अचानक तिथं उपस्थित असलेल्या एका व्यक्तीला ‘सर’ म्हणून हाक मारली. बाकीच्यांना थोडं आश्चर्य वाटलं. कारण पंतप्रधानपदी असणारे नेते नेमकं कोणाला ‘सर’ म्हणतं आहेत? तर ते व्यक्ती होते, त्यांच्याच मंत्रिमंडळात अर्थमंत्री असेलेले,

प्रणब मुखर्जी

त्यानंतर पुढे सरकारमध्ये असताना आणि प्रणबदा राष्ट्रपती झाल्यानंतर मनमोहनसिंग यांच्यासाठी कायमचं प्रणब मुखर्जीं सर होते. यात मनमोहनसिंग यांचा सगळ्यांनाच आदर देण्याचा स्वभाव तर होताच, पण त्याही पेक्षा यामागे होती एक जुनी गोष्ट. ही गोष्ट होती ८० च्या दशकातील. कारण जरी मंत्रिमंडळात मनमोहनसिंग बॉस असले तरी त्याआधीच्या ३० वर्षांपासून प्रणबदाच मनमोहनसिंग यांचे बॉस होते.

ऑक्सफर्डमध्ये अर्थशास्त्राची पदवी घेतल्यानंतर पंजाब विद्यापीठ, दिल्ली स्कूल ऑफ इकोनॉमिक्स असा प्रवास करत मनमोहनसिंग १९६६ मध्ये संयुक्त राष्ट्रामध्ये रुजू झाले. १९६९ पर्यंत ते या पदावर होते. पुढे १९७० मध्ये ललित नारायण मिश्रा यांनी मनमोहनसिंग यांना वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालयाचे सल्लागार म्हणून भारताच्या सेवेत आणले. थोडक्यात सरकारच्या  नोकरशाहीत आणले.

पुढे १९७२ साली मनमोहनसिंग यांची मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून नियुक्ती करण्यात आली होती. याच काळात मनमोहनसिंग यांची देशाला एक निष्णात अर्थतज्ञ म्हणून ओळख झाली होती. याच दरम्यान मनमोहसिंग आणि प्रणब मुखर्जी यांचा जवळचा संबंध आला होता.

त्यानंतर सप्टेंबर १९८२ मध्ये पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांच्या मंत्रिमंडळात प्रणब मुखर्जी यांच्याकडे अर्थमंत्री पदाची जबाबदारी आली होती. त्यावेळी रिझर्व्ह बँकेच्या गव्हर्नर पदी नियुक्ती करायची होती. अर्थमंत्री म्हणून प्रणबदांना काही नाव अंतिम करुन ती इंदिरा गांधी यांच्याकडे सोपवायची होती. प्रणबदांना मनमोहनसिंग या पदासाठी अगदी योग्य व्यक्ती वाटत होते. त्यामुळे त्यांनी मनमोहनसिंग यांचं नाव अंतिम तर केलचं पण त्यांच्याच नावाचा आग्रह धरला होता.

पुढे डॉ. मनमोहनसिंग यांची रिझर्व्ह बँकेच्या गव्हर्नर पदी नियुक्ती करण्याच्या आदेशावर अर्थमंत्री म्हणून प्रणबदांनीच सही केली होती.

त्या सहीपासून मनमोहनसिंग यांच्यासाठी प्रणबदा सर झाले ते कायमचेच. मग अगदी पंतप्रधान झाल्यावर पण आणि प्रणबदा राष्ट्रपती झाल्यानंतर पण. याबद्दल मनमोहन सिंग यांनी आपली मुलगी दमन सिंग यांच्या पुस्तकात म्हणजे ‘स्ट्रिक्टली पर्सनल: मनमोहन गुरुशरण’मध्ये म्हंटले आहे की,

अर्थमंत्री हे कायमचं रिझर्व्ह बँकेच्या गव्हर्नर पदापेक्षा वरचे असतात. त्यामुळे ओरिजनल बॉस तेच असतात.

हे हि वाच भिडू. 

• मनमोहनसिंगांच्या कायद्यामुळे भारताची फ्रांसमधील १७७ कोटी रुपयांची मालमत्ता जप्त होणार आहे
• गुप्तहेर खात्याने सांगूनही स्वतःचा जीव धोक्यात घालून मनमोहनसिंग काश्मीर दौऱ्यावर गेले..
• राष्ट्रपती शपथ देण्यासाठी तयार होते, पण प्रणबदांना शेवटपर्यंत पंतप्रधान होऊ दिले नव्हते