सचिन आणि क्रिकेटचं वेड लागू नये म्हणून सुशीला आनंद यांनी मुलाला बुद्धीबळाचा राजा बनवलं…

विश्वनाथन आनंदला कोणत्याही ओळखीची गरज नाही. जगातील महान बुद्धिबळपटूंमध्ये त्याची गणना होते. जगभरात विश्वनाथन आनंद काय लेव्हलचा खेळाडू आहे याचा बोलबाला सुरू असतो. बुद्धिबळ खेळाचा वजीर म्हणून विश्वनाथन आनंदला ओळखलं जातं. इतके दैदिप्यमान रेकॉर्ड करणारा आनंद बुद्धिबळ खेळाकडे वळला याला कारण होतं त्याची आई.

जेव्हा जगभरात क्रिकेटची हवा होती आणि लोकं सचिन तेंडुलकरसाठी वेडी झाली होती, तेव्हा मात्र विश्वनाथन आनंदच्या आईने पोराला जगजेत्ता बनवायचं स्वप्न पाहिलं होतं त्याची ही गोष्ट.

विश्वनाथन आनंद यांचा जन्म 11 डिसेंबर 1969 रोजी तामिळनाडूतील मायिलादुथुराई येथे झाला. त्याचे वडील विश्वनाथन अय्यर हे रेल्वेत व्यवस्थापक पदावर होते, तर आई सुशीला आनंद गृहिणी होत्या. सुशीला यांना बुद्धिबळाची खूप आवड होती आणि त्यांनी वयाच्या सहाव्या वर्षी आनंदला बुद्धिबळाच्या युक्त्या शिकवायला सुरुवात केली.

हळुहळू आनंदने खेळात प्रभुत्व मिळवले आणि 1983 मध्ये वयाच्या 14 व्या वर्षी त्याने राष्ट्रीय सब-ज्युनियर बुद्धिबळ स्पर्धा जिंकली. एका वर्षानंतर, त्याने कोईम्बतूर येथे ज्युनियर आशियाई चॅम्पियनशिप जिंकली आणि आंतरराष्ट्रीय मास्टरचा किताब जिंकणारा तो सर्वात तरुण भारतीय बनला आणि सलग तीन वर्षे हे जेतेपद राखले.

वयाच्या 17 व्या वर्षी, आनंदने FIDE ज्युनियर वर्ल्ड चेस चॅम्पियनशिप जिंकली आणि असे करणारा तो पहिला आशियाई बनला. आनंद 1988 मध्ये भारताचा पहिला ग्रँडमास्टर बनला. आनंदचा बुद्धिबळातील उत्कृष्ट खेळ लक्षात घेऊन त्याला वयाच्या अवघ्या १८ व्या वर्षी पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

तथापि, 1991 मध्ये, आनंदला FIDE वर्ल्ड चॅम्पियनशिपमध्ये मोठा धक्का बसला जेव्हा तो महान अनातोली कार्पोव्हकडून पराभूत होऊन उपांत्यपूर्व फेरीतच बाद झाला.

पण आनंदने हिंमत हारली नाही आणि 2000 साली हा पुरस्कार जिंकला. हा पुरस्कार मिळवणारा तो पहिला भारतीय होता. यानंतर, तो 2007 ते 2012 या कालावधीत सलग चार वेळा जगज्जेता ठरला. 2008 च्या जागतिक स्पर्धेत, विश्वनाथन आनंदने व्लादिमीर क्रॅमनिकचा पराभव केला आणि तीनही बाद फेरी, स्पर्धा आणि सामने जिंकणारा बुद्धिबळ स्पर्धेच्या इतिहासातील पहिला खेळाडू ठरला.

चेक आणि मेटच्या खेळात भारताचे नाव उंचावल्याबद्दल आनंद यांना पद्मश्री, पद्मभूषण, पद्मविभूषण, अर्जुन पुरस्कार आणि राजीव गांधी खेलरत्न पुरस्कार अशा अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले.

आईच्या शिकण्याने गाठलेली उंची

विश्वनाथन आनंद यांची आई सुशीला आनंद यांना बुद्धिबळाची खूप आवड होती. त्यांनी लहानपणापासून आनंदला बुद्धिबळ शिकायला सुरुवात केली. यामुळेच चेन्नईच्या लॉयला कॉलेजमधून कॉमर्सचे शिक्षण घेतल्यानंतरही आनंदने बुद्धिबळाचा मार्ग निवडला. त्यावेळी हा खेळ करिअरसाठी सुरक्षित मानला जात नव्हता आणि लोकांना खेळात फक्त क्रिकेट आवडत असे. तेव्हा बुद्धिबळ हा अपारंपरिक खेळ होता, पण आनंदने धोका पत्करला आणि बाकी इतिहास आपल्यासमोर आहे.

सुशीला यांनी आपल्या मुलाला कधीही पराभवाने निराश होऊ नये असे शिकवले. आनंदने आयुष्यात ही उंची गाठली असेल, तर त्यामागे त्याची आई आहे, असे म्हणता येईल. लहानपणी ती स्वतः आनंदला चेन्नईतील बुद्धिबळ क्लबमध्ये घेऊन जात असे जेणेकरून तिचा मुलगा काहीतरी वेगळे करू शकेल. आनंद आपल्या क्रीडा जीवनात इतक्या दीर्घकाळात कधीही वादात सापडला नाही, हे त्यांनी दिलेल्या मूल्यांचाच परिणाम आहे.

विश्वनाथन आनंद त्याच्या आईसोबत बुद्धिबळ खेळतानाचा एक फोटो आहे जो आपल्या मुलांना काहीतरी वेगळे करण्याची प्रेरणा देऊ इच्छिणाऱ्या सर्व पालकांसाठी आहे. सुशीला एक आदर्श आई होत्या. आनंदच्या यशाबद्दल त्या म्हणायच्या की,

“आनंदच्या यशामागे मी आहे असे मला म्हणायचे नाही. कोणत्याही क्षेत्रात प्रगती करायची असेल तर आईला तिच्या मुलांसोबत असणे आवश्यक आहे. मी पण तेच केलं.”

विश्वनाथन आनंद पहिल्यांदाच विश्वविजेता बनल्यानंतर त्या म्हणाला, “आम्ही त्याची प्रतिभा योग्य वेळी ओळखली. त्याचा विजय आमच्यासाठी आश्चर्यकारक नाही. एक दिवस तो हे करेल याची आम्हाला खात्री होती. त्याचवेळी, आनंदने 2012 मध्ये इस्रायलच्या बोरिस गेलफँडवर विश्वविजेतेपद मिळविलेल्या विजयावर त्या म्हणाल्या होत्या, “आनंदने बुद्धिबळाचीच कारकीर्द म्हणून निवड केली याचा आनंद आहे.”

2015 मध्ये वयाच्या 79 व्या वर्षी अखेरचा श्वास घेतलेल्या सुशीला आनंद यांचा विश्वास होता की,

“प्रत्येकजण सचिन तेंडुलकर असू शकत नाही. म्हणूनच तुम्ही सचिनशी कोणाचीही तुलना करू शकत नाही. आनंदला जर काही वेगळे करायचे असेल तर त्याने स्वतःचा मार्ग निवडला हे बरे झाले. बुद्धिबळ हा फक्त मनाचा खेळ आहे असे अनेकांना वाटते. पण सुशीला म्हणायची की तिच्या मुलाने स्वत:ला मानसिक किंवा शारीरिक प्रत्येक प्रकारे तयार केले आहे.

आपल्या यशाचं सगळं श्रेय विश्वनाथन आनंद आपल्या आईला देतो, आईमुळे आज आपण या ठिकाणी आहोत असं त्याचं प्रांजळ मत आहे.

हे ही वाच भिडू:

• विश्वनाथन आनंदला बुद्धिबळात हरवून वादात सापडलेला तरुण अब्जाधीश कोण आहे ?
• द्रविड इतका सभ्य का आहे? कारण त्याला गुंडाप्पा विश्वनाथ बनायचं होतं…
• रशियाची बुद्धिबळातील मक्तेदारी संपवायला एक बुद्धिबळसम्राट अमेरिकेत जन्माला आला
• 14 व्या वर्षी बिझनेसमध्ये उतरलेल्या कामत बंधूनी स्टॉक ब्रोकरेज मधली बाप कंपनी ‘झिरोधा’ बनवली …