अस्सल बीड ची १५ वैशिष्टे, बीडच्या लोकांना पण माहिती नसतात… 

स्थळ : अमेरिका. वेळ : वर्ल्ड ट्रेड सेंटर पडण्याची.

एक विमान वरुन आलं आणि थेट मोठ्या बिंल्डिंगच्या आरपार गेलं. अशा वेळी त्याच बिल्डिंगच्या खाली दोन तरुण उभा राहिलेले असतात. दोघही अमेरिकेतल्या मोठ्या कंपनीत अगदी मोठ्या हुद्यावर काम करत असतात. वरुन बिल्डिंग कोसळतेय. पण हे दोघं मात्र एकमेकांचे कट्टर शत्रू असल्यासारखं भांडत होते. त्याला कारण देखील तसच होतं. कारण काय तर मुंडे साहेब की धनू भावू. पंकू ताई की धनू भाव.

गोष्ट, स्थळ, माणसं काल्पनिक असली तरी बीडची माणसं राजकारणावर बोलणार नाही अस होतं नाही. अस्सल बीडचा माणूस पहिला शब्द राजकारणावरच बोलतो. बीडची वैशिष्ट आणि बीडच्या माणसांवर लिहण्याचा हा प्रयत्न. सदरचा लेख पश्चिम महाराष्ट्रात बसून लिहण्यात येत आहे. 

बीडच्या लोकांनी हा अनुशेष भरून काढावा आणि कमेंटमध्ये अजून चुकलेल्या गोष्टीत दूरूस्ती करावी. नव्याने गोष्टीं सामावून घ्याव्यात ही विनंती.

1. सुरवात बीड या नावापासून. बीड हा शब्द भिर या शब्दापासून आला. भिर या पारसी शब्दाचा अर्थ पाण्याचा मुबलक साठा असणारी जागा. झालं का. बीडचा विरोधाभास हा नावापासूनच सुरू होतो तो असा. मोहम्मद बिन तुघलकाने विज्जलावीड हे नाव बदलून भिर नाव ठेवल्याचं सांगण्यात येते.
2. बीड शहराची मुळ वस्ती कुठे होती तर ती बिंदूसरा नदीच्या पश्चिम किनाऱ्यावर.थिगळे गल्ली, जयशंकर मंदीर परिसर, देशमुख गल्ली, जूना बाजार, किल्ला मैदान हा हा मुळ बीडचा भाग त्यातही किल्ला मैदान येथे मातीची टेकडी होती. त्या टेकडीखाली जूने शहर गाडले गेले आहे असे संदर्भ आहेत.
3. लोक पेठ बीडला जूनं बीड म्हणून ओळखतात पण पेठ बीड ही नवी वस्ती आहे. तुघलकाने नव्याने वसवलेली वस्ती म्हणजे पेठ बीड.
4. शेतकऱ्यांच्या शेतीसाठी बारमाही पाणी मिळावं ही संकल्पना पहिल्यांदा कुठे निर्माण झाली तर बीडमध्ये. सलाबत खानाने राजाभास्कर या वास्तू व भूजलशास्त्रज्ञाच्या मदतीने त्यासाठी पहिल्यांदा खजिना विहिर बांधली. आत्ता याला खजिना विहिर का म्हणतात तर सलाबातखानाचा संपुर्ण खजिना हि विहिर बांधण्यात खर्च झाला. संपुर्ण खजिना खर्च झाल्याने आत्ता आपल्याला शिक्षा होईल म्हणून विहीर बांधणाऱ्या राजाभास्कर याने इथेच आत्महत्या केली. त्याची समाधी इथेच असून शेतकरी आजही त्याची पूजा करतात.
5. पाचवं वैशिष्ट म्हणजे बीड जिल्हा कधी झाला. बीड जिल्ह्याचे पहिले जिल्हाधिकारी म्हणजे जीवनजी रतनजी. मेहबुब खानाने १८६५ मध्ये बीड सुभ्यात येणाऱ्या गावांना एकत्रित करुन जिल्हा केला. १८८३ मध्ये बीड प्रांताला मान्यता मिळाली.
6. बीड शहरात पूर आला होता. साधासुधा नाही अगदी महापूर. आणि या महापूरात दोन ऐतिहासिक गोष्टी नष्ट झाल्या. पहिले जिल्हाधिकारी नदिच्या पश्चिम किनाऱ्यावरील धोंडीपुरा वेशीला लागून ४५ फूट टॉवर व चमन उद्यान उभारलं. ही ऐतिहासिक प्रतिक १९८९ च्या महापूरात नष्ट झाली.
7. आत्ता वर्तमान काळातलं बीड जिल्ह्याला उसतोड कामगारांचा जिल्हा म्हणून ओळखलं जातं. महाराष्ट्रातल्या एकूण साखर कारखान्यासाठी किमान १२ लाख ऊसतोड कामगारांची गरज लागते. पैकी आठ लाख मजूर एकट्या बीड जिल्ह्यातून येतात.
8. काळा मसाला आणि कंदूरीच नाव न घेता बीड जिल्ह्याचं वैशिष्ट सांगत असेल तर तो फॉल ठरेल. कालवण म्हणजे काळ्या मसाल्यातलं मटण आणि महाराष्ट्रातली सर्वोत्तम बिर्याणी मिळणार दिल्ली दरबार आणि हॉटेल सिटी हे फेमस आहेत.
9. खाण्याचा विषय असेल तर तुम्ही कधी एकाच वेळी गोड आणि तिखट खाणारी माणसं पाहिली आहेत का. बीडच्या आठवडी बाजारात एका हातात गोड जिलेबी आणि दूसऱ्या हातात तिखट भजी घेवून खात बसणारी माणसं तुमचं सहज लक्ष वेधून घेतील टक्कर म्हणून ओळखला जाणारा हा पदार्थ असरफ सिरनी घर या कारजा भागात मिळतो. सय्यद अशरफ अली यांनी १९५० मध्ये त्याची सुरवात केली.
10. केज तालुक्यातील विडा या गावात भारताचा स्वातंत्रदिन धार्मिक उत्सवाप्रमाणे साजरा करण्यात येतो. रांगोळ्या काढून गोडधोड करुन दिवाळीसारखा स्वांतंत्रदिन साजरा केला जातो.
11. याच गावात जावयांची धिंड काढण्याची प्रथा देखील आहे. धुलिवंदनाला जावयाला जोड्यांचा हार धालून गाढवावरून धिंड काढण्यात येते.
12. बीड जिल्ह्यातून सहा सायंदैनिकांसह २७ स्थानिक दैनिक प्रकाशित होतात. सर्वोधिक वर्तमानपत्र प्रकाशित होणारा जिल्हा म्हणून बीडच नाव घेतलं जातं.
13. १९७७ साली महाराष्ट्र सहकारी शेतीचा पहिला प्रयोग झाला तो बीड जिल्ह्यात. याच जिल्ह्यातील मांगवडगाव या गावात महाराष्ट्रातील पहिला  सामूहिक शेतीचा प्रयोग घडवण्यात आला.
14. शहनशहावली दर्ग्याच्या बांधकामाता मक्का येथील दगड वापरल्याची श्रद्धा आहे.
15. शेवटचं आणि महत्वाच,

“मला साऱ्या देशाच राजकारण कळतं पण बीडचं राजकारण कळत नाही” – शरद पवार