लष्करी गुप्त संदेशावरून तयार झालेली ब्रेल लिपी आजही अंधाना दृष्टी देण्याचं काम करते आहे

दरवर्षी ४ जानेवारी रोजी लुई ब्रेलची जयंती जागतिक ब्रेल दिन म्हणून साजरी केली जाते. ब्रेल लिपीचे शोधक, लुई ब्रेल यांचा जन्म 4 जानेवारी 1809 रोजी फ्रान्समध्ये झाला. ब्रेल लिपी ही दृष्टिहीन लोक लिहिण्यासाठी आणि वाचण्यासाठी वापरतात. लुई ब्रेल त्याच्या शोधामुळे जगभरातील दृष्टिहीन लोकांसाठी मसिहा बनला. ब्रेलच्या कार्याला योग्य सन्मान मिळाला नाही, परंतु मरणोत्तर त्यांच्या कार्याकडे लक्ष वेधले गेले. 2019 मध्ये त्यांच्या सन्मानार्थ जागतिक ब्रेल दिनाला संयुक्त राष्ट्र महासभेने (UNGA) मान्यता दिली. जागतिक ब्रेल दिन प्रथम 4 जानेवारी 2019 रोजी साजरा करण्यात आला. लुई ब्रेलच्या जीवनातील काही अस्पर्शित पैलू जाणून घेऊया…

वयाच्या तिसऱ्या वर्षी दृष्टी गेली

लुई ब्रेल यांची वयाच्या तीन व्या वर्षी अपघातात दृष्टी गेली. त्याच्या डोळ्यांना संसर्ग झाला आणि ब्रेलची दृष्टी पूर्णपणे गेली. अंधत्व असूनही, ब्रेलने शैक्षणिकदृष्ट्या उत्कृष्ट कामगिरी केली आणि रॉयल इन्स्टिट्यूट फॉर द ब्लाइंड युथमध्ये शिष्यवृत्तीवर गेले. ते संस्थेत शिकत असताना, ब्रेलने अंधत्व असलेल्या लोकांना वाचन आणि लिहिण्यास मदत करण्यासाठी एक स्पर्श कोड विकसित केला. जी पुढे ब्रेल लिपी म्हणून ओळखली जाऊ लागली.

कॅप्टन बार्बियरच्या भेटीने आयुष्य बदलले

आपल्या शालेय दिवसांमध्ये, लुई ब्रेल आर्मी कॅप्टन चार्ल्स बार्बियरला भेटले, त्यांनी सैन्यासाठी एक विशेष क्रिप्टोग्राफी स्क्रिप्ट विकसित केली होती, ज्याच्या मदतीने सैनिक रात्रीच्या अंधारात देखील संदेश वाचू शकत होते. नंतर, ब्रेलने कॅप्टन बार्बियरच्या लष्करी क्रिप्टोग्राफीपासून प्रेरणा घेऊन एक नवीन पद्धत तयार केली. तेव्हा ते फक्त 16 वर्षांचे होते.

प्रारंभिक स्क्रिप्ट 12 गुणांवर ब्रेल लिपी आधारित होती

हा कोड १२ डॉट्सवर आधारित होता. 12 ठिपके 66 च्या ओळींमध्ये ठेवले होते. मात्र, तेव्हा त्यात विरामचिन्हे, संख्या आणि गणिती चिन्हे नव्हती. लुई ब्रेलने 12 ऐवजी 6 गुणांचा वापर करून 64 अक्षरे आणि चिन्हे शोधून यामध्ये आणखी सुधारणा केली, ज्याने विरामचिन्हे, संख्या, मोठेीकरण आणि संगीत चिन्हे लिहिण्यासाठी आवश्यक चिन्हे देखील त्यात ऍड केली. त्यांची ही लिपी ब्रेल लिपी म्हणून ओळखली जाऊ लागली.

ब्रेलचे कार्य प्रथम 1829 मध्ये प्रकाशित झाले

1824 मध्ये ब्रेलने प्रथमच त्यांचे कार्य सार्वजनिकरित्या सादर केले. काही वर्षांनंतर, ब्रेल यांनी प्राध्यापक म्हणून काम केले आणि त्यांच्या आयुष्यातील महत्त्वपूर्ण काळ ब्रेल लिपी प्रणालीचा विस्तार करण्यात घालवला. ब्रेलने १८२९ मध्ये ब्रेल लिपी प्रणाली प्रथम प्रकाशित केली. आठ वर्षांनंतर, त्याच्या भाषेची सुधारित आवृत्ती प्रकाशित झाली.

मृत्यूच्या 16 वर्षांनंतर मिळालेली प्रसिद्धी आणि ओळख

लुई ब्रेल यांचे 6 जानेवारी 1832 रोजी वयाच्या 43 व्या वर्षी निधन झाले. त्यांच्या मृत्यूच्या १६ वर्षांनी १८६८ साली ब्रेल लिपीला अधिकृत मान्यता मिळाली. ही भाषा अजूनही जगभर वैध आहे. 4 जानेवारी 2009 रोजी जेव्हा भारत सरकारने लुई ब्रेलच्या जन्माला 200 वर्षे पूर्ण केली, तेव्हा भारतात त्यांचे टपाल तिकीटही त्यांच्या सन्मानार्थ जारी करण्यात आले.

हे ही वाच भिडू :

• मोबाईलवर कॅलेंडर आले पण तरी महाराष्ट्राचं एकच म्हणणं, “भिंतीवरी कालनिर्णय असावे !”
• त्यांनी अंध मुलांना कलेक्टर करण्याचं शिवधनुष्य उचललं आहे. 
• मराठ्यांची जिथवर सत्ता पोहचली तिथं राज्यकारभार मोडी लिपीतच चालायचा
• सीमाभागातील बांधवांसाठी शरद पवार मराठी खासदारांना एकत्र आणण्यात यशस्वी ठरणार का?